حسابداری شرکت بازرگانی

حسابداری شرکت بازرگانی چگونه است؟

قبل از هر کاری باید ببینیم که یک شرکت بازرگانی در واقع به چه مدل شرکتی گفته می شود؟ در واقع شرکت بازرگانی به شرکتی گفته می‌شود که کالایی را بدون آنکه در تولید آن نقشی داشته باشد خریده و یا از کشوری وارد کرده و بدون ایجاد هیچ تغییری آن را روانه بازار و به فروش برساند. فرآیند تجارت عمده فروشان و حتی خرده فروشان نوعی فعالیت بازرگانی محسوب شده و نیازمند حسابداری بازرگانی و فهم اصول آن است.

این مدل شرکت ها اغلب دارای فعالیت های بسیار مهم و حساسی هستند، که این فعالیت ها منجر به صرف هزینه های بالا و به دنبال آن کسب درآمد زیاد می شود. حسابداری بازرگانی به منظور بررسی و رسیدگی به امور مالی شرکت های بازرگانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد. چرا که در صورت بروز خطای محاسباتی و مالیاتی خسارت های جبران ناپذیر و سنگینی برای این شرکت ها به وجود می آید.

آشنایی با اقسام شرکت های بازرگانی

قبل از معرفی اقسام شرکت های بازرگانی بهتر است با انواع آن آشنا شویم. شرکت های بازرگانی را برحسب میزان مسئولیت شرکاء به ۴ گروه شرکت های سرمایه ای، شخصی، مختلط و کمیتی تقسیم می کنند

• شرکت سرمایه ای : در این شرکت ها مسئولیت شرکا برحسب میزان سرمایه آنها تعیین می شود که شامل شرکت با سهامی عام و خاص و با مسئولیت محدود می شود.
• شرکت مختلط : در چنین شرکت هایی مسئولیت برخی شرکا محدود به میزان سرمایه (شرکای عادی) و مسئولیت برخی دیگر نامحدود (شرکای ضامن) است.
• شرکت شخصی : شرکتی که در آن مسئولیت تمام شرکاء نامحدود در نظر گرفته شده و درنتیجه تعهدات مالی شرکت تمام دارایی شرکاء را شامل شود، به عنوان شرکت شخصی معرفی می شود. شرکت های تضامنی و نسبی نمونه شرکت های شخصی هستند.
• شرکت های کمیتی : شرکت هایی مانند شرکت تعاونی تولید یا مصرف و وام که با هدف رفاه شرکاء تشکیل شده و برای شرکای زیاد آن هیچ مسئولیتی تعریف نشده است، در دسته شرکت های کمیتی قرار می گیرند.

به عنوان یک حسابدار نیاز است در کنار آشنایی با انواع شرکت های بازرگانی، ۷ قسم شرکت های تجاری که در ماده ۲۰ قانون تجارت ایران ذکر شده است را نیز بشناسید. بنابراین اقسام شرکت های بازرگانی به شرح زیر است:

• شرکت با مسئولیت محدود : مطابق با ماده ۹۴ قانون تجارت، شرکتی که با هدف تجاری بین دو یا چند نفر تشکیل شده و شرکاء بدون تقسیم سرمایه به سهام یا قطعات سهام فقط به میزان سرمایه خود مسئول تعهدات و قروض شرکت باشند.
• شرکت تضامنی : شرکتی که به اعتبار شخصیت شرکای آن تشکیل می شود. درنتیجه مسئولیت شرکاء بر اساس سرمایه نبوده و می توان گفت این مسئولیت نامحدود است و مسئول کلیه قروض و تعهدات شرکت تمام شرکا هستند.
• شرکت سهامی : شرکتی که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام به مبلغ اسمی سهام محدود می شود. شرکت های سهامی را به دو نوع سهامی عام (بخشی از سرمایه شرکت از طریق فروش سهام به مردم تأمین می شود) و سهامی خاص (تمام سرمایه آن زمان تأسیس توسط مؤسسین شرکت تأمین می شود) تقسیم می شود.
• شرکت مختلط سهامی : طبق ماده ۱۶۲ قانون تجارت، شرکتی که تحت اسمی مخصوص بین شرکای سهامی یا یک یا چند شریک ضامن تشکیل می شود.
• شرکت مختلط غیرسهامی : بر اساس ماده ۱۴۱ قانون تجارت، شرکت هایی که با هدف امور تجاری بین یا یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود و بدون انتشار سهام تشکیل می شود.
• شرکت تعاونی تولید و مصرف : شرکت متشکل از اشخاص حقیقی و یا حقوقی که بسته به نوع تعاونی به تولید و فروش اجناس و تقسیم سود و زیان بین شرکا می پردازد.
• شرکت نسبی : شرکتی که برای امور تجاری با نامی مشخص بین دو یا چند شریک تشکیل شده است و مسئولیت شرکاء براساس نسبت سرمایه آنها در شرکت تعیین می شود.

برای بررسی حساب های این نوع شرکت ها دو نوع سیستم حسابداری داریم:

سیستم ادواری: در این سیستم ثبتی، موجودی و بهای کالا در طی دوره ای در دفاتر و حساب‌ها ثبت نمی‌گردد و در طول آن دوره مالی، گردشی ندارد. در پایان سال و با شمارش میزان کالا و بهای آن ( بر اساس روش گردش بهای تمام شده) به عنوان موجودی پایان دوره آن سال و موجودی ابتدای دوره سال جدید در دفاتر و ترازنامه ثبت می‌شود.

سیستم دائمی: در این سیستم در هر پروسه خرید و فروش کالا، حساب موجودی کالا بدهکار و بستانکار می‌شود و مقدار و بهای آن ثبت می‌گردد. بدین ترتیب که اگر موجودی کالا افزایش یابد مثلا خریدی انجام شود یا برگشت از فروشی صورت گرفته باشد و یا موجودی کالا بصورت فروش یا برگشت از خرید کاهش یابد در حساب ثبت می‌شود و لذا در هر زمان می‌توان میزان موجودی کالای شرکت را به صورت دقیق از دفاتر حسابداری شرکت استخراج کرد.

در یک سیستم حسابداری بازرگانی اطلاعات زیر باید مشهود و در دسترس باشد:

• قیمت تمام شده کالای خریداری شده
• میزان موجودی کالا
• میزان فروش
• قیمت تمام شده کالای فروش رفته(که در زیر توضیح داده ایم)

قیمت تمام شده در حسابداری بازرگانی

برای تعیین قیمت تمام شده کالاهای فروش رفته از حساب فروش استفاده می شود. در واقع بهای تمام شده در موسسات بازرگانی شامل تمام هزینه هایی می باشد که از زمان تولید تا زمان فروش برای محصول در شرکت صرف می شود.

محاسبه بهای تمام شده در موسسات بازرگانی به شرح زیر صورت می گیرد.

• برای محاسبه بهای تمام شده کالای خریداری شده در طی دوره باید خرید خالص را با هزینه حمل کالای خریداری شده جمع نماییم.
• برای محاسبه بهای تمام شده موجودی کالای آماده شده برای فروش باید بهای تمام شده کالای خریداری شده در طی دوره را با موجودی کالای اول دوره جمع نماییم.
• برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته باید موجودی کالای آماده برای فروش را از بهای تمام شده موجودی پایان دوره کسر نماییم.
• برای محاسبه سود ناخالص باید فروش را از بهای تمام شده کالای فروش رفته کسر نماییم.

 

خرید کالا در حسابداری بازرگانی

در عملیات حسابداری بازرگانی به هنگام خرید کالا باید به این نکته توجه کرد که ممکن است فروشنده تخفیفاتی را به شرکت بدهد که این تخفیفات چهار نوع اند و هریک باید به طرز خاصی در دفاتر حسابداری شرکت بازرگانی ثبت شوند:

تخفیف تجاری: این نوع تخفیف، تخفیفی است که معمولا هنگام خرید به صورت عمده به شرکت خریدار داده می‌شود و یا در زمان‌های خاصی از سال به عنوان مثال فروش ویژه بهاره و … فروشنده درصدی تخفیف برای کالای خریداری شده توسط شرکت قائل می‌شود. تخفیف تجاری در جایی ثبت نمی‌شود و به عبارتی در عملیات حسابداری بازرگانی مربوط به ثبت خرید کالای با تخفیف تجاری، تنها مبلغ خرید خالص ثبت می‌شود.

تخفیف توافقی: این نوع تخفیف که در واقع آن را به نوعی باید چانه زدن نام نهاد، توافقی است که در قیمت خرید و فروش بین خریدار و فروشنده کالا صورت می‌گیرد. تخفیف توافقی نیز مانند تخفیف تجاری چون پیش از قطعی شدن معامله انجام می‌پذیرد، در دفاتر حسابداری ثبت نمی‌شود. این دو نوع تخفیف معمولا در زیر فاکتور قید می‌شوند.

تخفیف نقدی: به هنگام خرید گاهی فروشنده تخفیفی را بدین صورت تعیین می‌کند که اگر مبلغ خرید کالا زودتر از تاریخی که تعیین شده پرداخت شود تخفیفی را برای آن در نظر بگیرد، به این نوع تخفیف که به نوعی به عنوان تشویق به خریدار داده می‌شود، تخفیف نقدی گفته می‌شود. در مورد این نوع تخفیف چون در زمان خرید هنوز مشخص نیست که تخفیف تعلق خواهد گرفت یا خیر مبلغ خرید بدون تخفیف بدهکار و مبلغ پرداختی بستانکار ثبت می‌شود. اما هنگامی که پرداختی زودتر از موعد مقرر صورت گرفت، مبلغ تخفیف در آن لحاظ می‌شود.

تخفیف به علت عیب و نقص: گاهی خریدار به دلیل معیوب بودن جنس خریداری شده و یا عدم مطابقت آن با نمونه ارائه شده اولیه، بخشی از جنس خریداری شده را به فروشنده عودت داده و یا بابت معیوب بودن آن از فروشنده تخفیف می‌گیرد، در هر دو صورت مبلغ عودت داده شده یا تخفیف بایستی به صورت برگشت از خرید و تخفیف ثبت شود.

فروش کالا در حسابداری بازرگانی

هنگام فروش کالا در روش ثبت ادواری در صورت فروش به صورت نسیه، حساب‌هایی که دریافت خواهند شد بدهکار و در صورت فروش نقدی، حساب صندوق بدهکار می‌شود و حساب فروش بستانکار است. و در صورت برگشت کالای به فروش رفته، مبلغ برگشت از فروش و همچنین تخفیفات داده شده بدهکار و مبالغ دریافتنی بستانکار می‌شوند.

چنانچه هنگام فروش از بابت معیوب بودن کالا مبلغی به صورت تخفیف کسر شود، نحوه ثبت آن همانند برگشت کالا است. همچنین در صورتی که هنگام فروش نسیه به خریدار قول تخفیف در مبلغ کالای فروش رفته در صورت پرداخت زودتر از موعد مقرر داده شود و خریدار آن را زودتر از تاریخ تعیین شده پرداخت نماید و از این بابت تخفیف بگیرد، در دفاتر حسابداری شرکت، تخفیف نقدی فروش بدهکار و مبالغ دریافت شده بستانکار ثبت خواهند شد.

سود و زیان در حسابداری بازرگانی

سود و زیان هر شرکتی بیانگر نتایج عملیات آن شرکت در طی یک دوره مالی است. جهت سنجش نتایج عملیات یک شرکت بایستی درآمدها و هزینه‌های یک دوره در مقابل هم قرار گیرند. در حسابداری بازرگانی گزارشی را که در آن درآمدها و هزینه‌های یک دوره شرکتی مقابل هم قرار بگیرند صورت سود و زیان آن شرکت می‌نامند. صورت سود و زیان شرکت‌های بازرگانی باید حاوی اطلاعات زیر باشد:

• فروش خالص
• مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده
• سود یا زیان ناخالص
• هزینه‌های عملیاتی
• سود یا زیان خالص

1. در حسابداری بازرگانی برای بدست آوردن فروش خالص می‌بایست مانده حساب فروش در دفاتر حسابداری منهای مانده تخفیفات نقدی و سایر تخفیفات فروش و برگشت از فروش شود.
2. برای محاسبه مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده بایستی موجودی کالای ابتدای دوره و خرید خالص در طی دوره (خرید منهای برگشت از خرید و تخفیفات نقدی و سایر تخفیفات آن) و هزینه‌های مربوط به حمل کالا را جمع کرده و موجودی کالا در انتهای دوره را از آن کسر کرد.
3. فروش خالص منهای مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده، سود یا زیان ناخالص را بدست خواهد داد.
4. در صورت کسر هزینه‌های عملیاتی چون هزینه‌های مربوط به فروش و هزینه‌های اداری از سود یا زیان ناخالص، سود یا زیان خالص حاصل خواهد شد.

ترازنامه در حسابداری بازرگانی

ترازنامه از جمله صورت های مالی مهم است که در آن گزارشی لحظه ای از وضعیت مالی یک شرکت بر اساس دارایی ها، بدهی ها و سرمایه صاحبان سرمایه ارائه می شود. پیشنهاد می کنیم برای بررسی کامل ترازنامه به مقاله ترازنامه حسابداری چیست؟ ترازنامه به عنوان صورت مالی چه کاربردی دارد؟ در بخش وبلاگ سایت پارمیس مراجعه نمایید.

از آنجا که اغلب ترازنامه برای استفاده کنندگان خارجی و در پایان دوره مالی تدوین می شود، با هدف تسهیل در تصمیم گیری به صورت اقلام طبقه بندی شده ارائه می شود که ترتیب اقلام به صورت زیر باید رعایت شود:

• دارایی های جاری
  در حسابداری تمام دارایی هایی که در بازه کوتاه مدت، حدود یک سال به پول نقد تبدیل می شوند در دسته دارایی های جاری قرار می گیرند. با توجه به ماهیت ترازنامه می بایست دارایی های جاری را به صورت نزولی بر اساس نقدینگی ثبت نمود. به عنوان نمونه: موجودی نقدی شرکت، کالای شرکت و سرمایه گذاری های کوتاه مدت آن
• دارایی های غیرجاری
  دارایی هایی که بیشتر از یک سال برای تبدیل آنها به وجه نقد زمان نیاز است. در حسابداری این نوع از دارایی ها را به سه دسته ثابت، اوراق بهادار و دارایی نامشهود طبقه بندی می کنند.
• بدهی ها
  تمامی دیونی که باید توسط شرکت پرداخت شوند را به عنوان بدهی طبقه می کنند که بدهی نیز همانند دارایی به دو طبقه بدهی جاری و بدهی غیرجاری تقسیم می شود.

حسابدار بازرگانی کیست؟

اکثر شرکتهای بازرگانی برای انجام کار های حسابداری شرکت و ثبت و بررسی محاسبات شرکت، به یک یا چند حسابدار بازرگانی احتیاج دارند. حسابدار بازرگانی علاوه بر وظایف عمومی یک حسابدار از قبیل تنظیم اسناد حسابداری، تهیه صورت های سود و زیان، تهیه ترازنامه ها، تهیه معاملات فصلی و… دارای وظایف دیگری می باشد، که در ادامه مقاله به شرح این وظایف می پردازیم. اگر نمیدانید صورت معاملات فصلی چیست به شما پیشنهاد میکنیم مقاله مربوطه را مطالعه کنید.

وظایف حسابدار بازرگانی

حسابداران بازرگانی دارای وظایف مختلفی می باشند‌، برخی از وظایف حسابداران بازرگانی عمومی بوده و هر حسابدار بازرگانی در هر شرکت بازرگانی که فعالیت می‌نماید‌، باید وظایف عمومی خود را انجام دهد.

بسیاری از شرکت ها برای اینکه این کار بصورت دقیق تر انجام گردد، غیر از اینکه خودشان حسابداری عمومی داخل شرکت دارند. بصورت دوره ای و در زمان ارسال صورت معاملات فصلی از شرکت ها یا موسسات حسابداری چون آرتا ارقام نیز بهره می برند.